Μέχρι την Αναγέννηση, η μελαγχολία ήταν μάλλον μια αξιοζήλευτη ιδιότητα που χαρακτήριζε ανθρώπους πολύ ευφυείς, προικισμένους, ξεχωριστούς (φιλοσόφους, ποιητές, καλλιτέχνες). O όρος «μελαγχολία» προέρχεται από τον Ιπποκράτη και έχει σχέση με τους χυμούς του σώματος και τις τέσσερις ιδιοσυγκρασίες που «δημιουργούν»: τη χολερική, την αιματώδη, τη φλεγματική και τη μελαγχολική. Ο μελαγχολικός τύπος κυριαρχείται από το υγρό στοιχείο και έχει την αργή, βαριά κινητικότητα, αλλά και τη διεισδυτική ικανότητα και τη διάσταση του βάθους που χαρακτηρίζει τα υγρά. Για τους αρχαίους ήταν σαφές ότι, χωρίς σιωπηλή παρατήρηση, πνευματική αναζήτηση, αμφισβήτηση, αποτράβηγμα, στοχασμό, κανένα μεγάλο ανθρώπινο επίτευγμα, καμία βαθυστόχαστη έμπνευση, κανένα σπουδαίο σχέδιο ή έργο δεν θα ήταν δυνατό. Θεωρούσαν ότι η μελαγχολία ήταν η ιδιότητα που έκανε έναν άνθρωπο – παρά τον πλούτο, τη δόξα ή τη σοφία του – να μη σταματάει να ψάχνει για την ουσιαστική αξία, το νόημα της ζωής και της ανθρώπινης ύπαρξης, παραμένοντας ταπεινός και σεμνός και έχοντας επίγνωση των ανθρώπινων ορίων του. O μελαγχολικός ήταν πρότυπο στο οποίο πολλοί ήθελαν να μοιάσουν.

Φαίνεται όμως πως ακριβώς αυτή η βραδύτητα της μελαγχολίας, η συνεχής αναζήτηση, που μάλλον φρενάρει παρά επιταχύνει τους ρυθμούς της ζωής, είναι που την κάνει στην εποχή μας να θεωρείται ιδιότητα όχι εύρωστου και φυσιολογικού ανθρώπου, αλλά περισσότερο περιθωριακού και δύσκολου. Από τότε που οι άνθρωποι μπήκαν σε ρυθμούς παραγωγής και οτιδήποτε αναστέλλει την παραγωγική δραστηριότητα αντιμετωπίζεται με καχυποψία, οι μελαγχολικοί δεν είναι πια πρότυπο για κανέναν. H πρόοδος χρωμάτισε σιγά-σιγά τη μελαγχολία με σκούρα χρώματα. H αδιάκοπη πορεία προς τα εμπρός δυσκολεύεται από τους μελαγχολικούς, που θέλουν να σταματούν, να κοιτούν γύρω τους, προς τα μέσα και προς τα πίσω. Όταν είσαι μελαγχολικός, θεωρείσαι ταυτόχρονα και οπισθοδρομικός.

Τη μελαγχολία χαρακτηρίζει ένα ιδιαίτερα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, από βαθιά χαρά ως βαθιά θλίψη, ευαισθησία, συμπόνια και συμπάθεια για τους άλλους, αγάπη και σεβασμός προς τη φύση, δημιουργικότητα. Πολλά από αυτά που έχουν αξία και κάνουν τη ζωή ανεκτίμητη – η ποίηση, η φιλοσοφία, οι τέχνες, η συναίσθηση της ομορφιάς – τα οφείλουμε κατά μεγάλο μέρος στους μελαγχολικούς. Και όταν όλα γύρω μας τρέχουν και γυρίζουν σε όλο και πιο γρήγορους ρυθμούς, η μελαγχολία μπορεί να μας μάθει να σταματάμε και να κοιτάζουμε γύρω μας με λίγο περισσότερο αυτοσαρκασμό και επίγνωση της προσωρινότητάς μας. (Λουίζα Βογιατζή Σ.Ψ.)